هفت سال اول زندگی کودک، یعنی سنین پیش‌دبستانی، پایه و اساس شخصیت او را تشکیل می‌دهد و اگر این دوره آن گونه که پیامبر خدا فرمودند با عطوفت و مهرورزی همدلی و همراهی، غلیان و فوران احساسات خوشایند، محبت پذیری و اقتدار عاطفی کودکان همراه باشد، قوی ترین، سالم‌ترین و متعادل‌ترین ستون‌های تکوین شخصیت پی‌ریزی می‌شود و این قبیل بچه‌ها بیشترین آمادگی روانی و ذهنی را برای یادگیری (هفت سال دوم) می‌یابند و آمیزه‌ای از محبت پذیری و آموزش پذیری، آنان را برای دوره مشورت پذیری و رایزنی با بزرگ ترها (هفت سال سوم) آماده می‌کند. از نظر مربیان این دوره می‌تواند مقدمه خوبی جهت آموزش مهارتهای ساده باشد. کنجکاوی زیاد و تقلید صریح از گفتار و کردار بزرگسالان توجه و دقت بیشتر والدین و مربیان را می‌طلبد. چرا که کودکان کوچکترین حرکات و رفتارهای بزرگسالان را مورد دقت قرار می‌دهند و به یک درک باطنی از الگوی بزرگسال خود و احساسات آنها نسبت به خود می‌رسند رفتارهای غیر اخلاقی و ناهنجار و یا برخوردهایی توأم با بی‌مهری و کم توجهی تأثیر نامطلوبی بر شخصیت کودک خواهد داشت.
وجود مقررات، برنامه‌ها و سیستم‌های انضباطی خشک که گاهی لازمه فعالیت‌های آموزشی تعیین شده در مکان‌های آموزشی و پرورشی می‌باشند و کوشش ذهنی هر چند ناچیز کودک را می‌طلبند، به احتمال زیاد سازش او را با محیط دچار مشکل خواهند ساخت و حالت عاطفی نامناسبی در کودک ایجاد می‌نمایند که در طرز تلقی وی نسبت به مرکز تعلیم وتربیت بی‌تأثیر نخواهد بود. بنابراین ضروری است که والدین و مربیان دلسوز در طرح برنامه‌ها و شیوه‌های تدریس و تربیت کودک خصوصاً در این سنین ظرافت لازم را به خرج دهند و حساس‌تر عمل نمایند. در کودکان ۶ -۵ ساله یک آرامش و تعادل نسبی در رفتار به چشم می‌خورد و حرکات و رفتارهای آنها نسبت به سنین پایین کامل‌تر شده است. آنها می‌توانند کارهایی چون مسواک زدن دندان، شانه کردن مو، خرید نان و اعمالی از این دست را انجام دهند. پر تحرکی و هیجانات دوره طفولیت جای خود را به پایداری و سازگاری داده است. وقتی برای نقاشی کشیدن قلم در دست می‌گیرد بر خلاف چهار سالگی می‌داند که چه می‌خواهد بکشد او می‌تواند تصاویر ساده کتاب داستان خود را نقاشی کند و یا عکس‌ها و تصاویر کشیده شده را رنگی نماید.
مفهوم اعداد را معمولاً تا عدد ۵ خوب درک می‌کنند و به ازای اشیاء خارجی اعداد را بکار می‌برند. (۳ گلابی، ۴ عروسک و…) سوالات پی در پی وکنجکاوی فراوان آنها سبب شده این دوره به دوره «پرگویی» شهرت یابد زیرا کودک زبان را وسیله ارتباطی مناسبی یافته و از پرسیدن ترسی ندارد در صورتیکه کودکان بزرگسال خجالت می‌کشند و با مسخره همسالان از سؤال کردن ندانسته‌ها دست می‌کشند. کودک پنج ساله به حدی از رشد رسیده که بتوان وظایفی را به او محول کرد که البته از پس وظایف هم برخواهد آمد به همین دلیل در بعضی از کشورها سن ورود به دبستان را پنج سالگی قرار داده‌اند و معتقدند که کودک در این سن توانایی لازم جهت پذیرش تکالیف و یادگیری را دارا می‌باشد. در ۶ سالگی کودک برای مدت کمی سرکش و لجباز می‌شود و رفتاری شبیه به رفتارهای ۵/۲ سالگی خواهد داشت (در بعضی از سنین در کودک حالتی برگشت پذیری به دوره‌های قبلی دیده می‌شود) احساسات کودک در این سن دوگانه است یعنی لحظه‌ای پدر را دوست دارد و لحظه‌ای از او متنفر می‌باشد گاهی مادر را در آغوش می‌گیرد و زمانی از او گریزان است. در هر حال باید احساساتی بودن او را در این سن پذیرفت و در مقابل رفتارهایش، آرام و گاهی بی‌تفاوت بود. دوره پیش‌دبستان از لحاظ جسمانی دوره حساسی است کودک در عین فعالیت زیاد نا آرام هم می‌باشد و اغلب در بازی‌ها به دلیل فعالیت زیاد و هیجان دچار حادثه می‌شود. در صحبت کردن عجول است، گاهی دچار لکنت می‌شود و زمانی هم لاف می‌زند و گزاف می‌گوید که این حالت در پسران شایع‌تر است.
کودک در این سن زمان حال را بهتر از گذشته درکمی‌کند، دوست دارد خاطرات دوران نوزادی و شیرخوارگی‌اش را بشنود و اطلاعات زیادی از محیط زندگی‌اش کسب نماید. مفهوم چپ و راست را می‌داند تصویر انسان را نقاشی می‌کند و از رنگ آمیزی لذت می‌برد. دوست دارد محور توجه قرار گیرد در مهمانی‌ها و پذیرایی‌ها اول به او تعارف شود و سهم بیشتری به او تعلق گیرد. کودک پیش‌دبستانی در انجام دستورات گستاخ و سرسخت می‌باشد بسیار حساس و پرتوقع است و دیگر ماننددوره قبل مادر برای او شخص اول نمی‌باشد. بطور کل می‌توان گفت این دوره یکی از دوره‌های حساس زندگی کودک و مقدمه‌ای برای ورود به دنیایی بزرگتر است. دادن تکالیف بیش از توان کودک برقرار نمودن انضباطی خشک، سیادت را از کودک می‌گیرد اگر در این مرحله به فرمایش پیامبر اکرم (ص) کودک را بزرگ بشماریم و اجازه دهیم مطابق میل خود به تفریح و سرگرمی بپردازد در دوره‌های بعدی هم حتماً کودکانی اطاعت‌پذیر خواهیم داشت.
● اهداف کلی آموزش و پرورش پیش از دبستان
– پرورش سلامت جسمی، هماهنگی ماهیچه‌ای مناسب و مهارتهای حرکتی اساسی در کودک.
– پرورش عادات بهداشتی سالم و تشکیل مهارتهای پایه‌ای لازم به منظور سازگاری شخصی کودک مانند لباس پوشیدن و درآوردن، خوردن، شستن، نظافت و غیره.
– پرورش آداب و نگرش‌های مطلوب، به منظور تشویق در مشارکت گروهی سالم وحساس کردن کودک به حقوق و امتیازات دحیوانات، گیاهان و… با استفاده از حس زیبایی شناسی می‌توان کودکان را به خداشناسی هدایت کرد. حیوانات، گیاهان و… با استفاده از حس زیبایی شناسی می‌توان کودکان را به خداشناسی هدایت کرد.
– با ترسیم شکل‌ها و نقاشی‌هایی که در آنها مومنان همیشه لباس‌هایی به رنگ روشن و تمیز می‌پوشند، می‌خندند و خوشحالند، می‌توان ویژگی‌های مثبت افراد متدین را به کودکان نشان داد و به طور غیر مستقیم عادات صحیح را به ایشان آموخت.
– با ترتیب دادن نمایش‌های شاد و آموزنده می‌توانیم وظایف مسلمانان را از طریق نمایش یا ایفای نقش توسط خود کودکان اشاعه دهیم و در کنار این نمایش و ایفای نقش، شعرها و نثر‌های آهنگین بخوانیم.
– با ارائه جلوه‌هایی از زندگی امامان و پیامبر اکرم (ص) که کودکان به آنها علاقه دارند مثل بازی کردن حضرت پیامبر با کودکان، سلام کردن پیامبر به کودکان و… آنان را به الگوهای مبارک دین اسلام علاقه‌مند کنیم.
– قبل از اقدام به تربیت دینی کودکان، رفتار، اعمال و شخصیت خودمان را مورد بازنگری قرار دهیم و سعی کنیم نمونه کامل اعمال و گفتار اسلامی باشیم. به همین دلیل، چگونگی انتخاب مربیان مقطع پیش‌دبستانی، بسیار بسیار مهم و حیاتی است.
– همراهی کردن کودکان پیش‌دبستانی در مراسم دینی، برای آنان بسیار لذت بخش و آموزنده است. برای مثال، همراهی کردن آنها در نماز جماعت، مراسم عزاداری، مراسم میلادیه و… البته بدون ایجاد سختی و فشار برای آنان، می‌تواند آموزش عملی مراسم دینی باشد.
تایید کننده : سرکار خانم تیموری (مدیریت آموزشگاه)
گردآورنده : سرکار ابراهیم زاده (مربی )
منبع : ماهنامه شهرزاد