نوروفیدبک نوعی بیوفیدبک است که اختصاصا بر روی مغز و چگونگی عملکرد آن اثر دارد . این درمان به عنوان نوعی درمان جایگزین یا درمان مکمل با هدف افزایش مهارت های شناختی ( توجه، تمرکز،یادگیری ، کاهش تحریک پذیری و پرخاشگری ، بی انگیزگی) و بهبود عملکرد حافظه ، افزایش سرعت پردازش اطلاعات و مهارت حل مسأله پیشنهاد میشود.
نوروفیدبک چه کاربردهایی دارد:
کاربرد نوروفیدبک در اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی (AD/HD)[1]
لوفتوس و همکاران (۲۰۱۲) در مطالعه ای مروری به بررسی اثربخشی درمان نوروفیدبک بر روی اختلال بیش فعالی و عدم توجه که همراه با اختلالات دیگر باشد پرداخته و اثر بخشی درمان را از نظر کارایی درجه ۴ یا« موثر» گزارش نمودند.(مرتبۀ اول به معنای عدم تأیید تجربی و پنجم به معنای «کاملاً مؤثر»[۲] می‌باشد).
آرن و همکاران(۲۰۰۹) در مطالعه ای فراتحلیلی اثربخشی درمان نوروفیدبک را بر اختلال بیش فعالی و عدم توجه بررسی نمودند. در این مطالعه مشخص شد که نوروفیدبک از لحاظ کارایی در درمان AD/HD، در یک مقیاس ۵ درجه‌ای، مرتبۀ پنجم یا «کاملاموثر»[۳] را برای علائم عدم توجه و تکانشگری دارد و اثرگذاری آن بر روی بیش فعالی درجه سه گزارش شده است.
در ژوئن ۲۰۰۵، در یک مطالعه مروری/ فراتحلیلی، موناسترا و همکارانش با توجه به معیارهای مؤسسه سایکوفیزیولوژی و بیوفیدبک کاربردی (AAPB)[4] و جامعه بین‌المللی نوروفیدبک و پژوهش (ISNR)[5] به ارزیابی اثرات بالینی نوروفیدبک بر AD/HD پرداختند. این مطالعه نشان داد که نوروفیدبک از لحاظ کارایی در درمان AD/HD، در یک مقیاس ۵ درجه‌ای، مرتبۀ سوم یا «احتمالاً مؤثر»[۶] را به خود اختصاص می‌دهد ( مرتبۀ اول به معنای عدم تأیید تجربی و پنجم به معنای «کاملاً مؤثر»[۷] می‌باشد). مؤلفان یادآور شدند که اثرات مفیدی در مطالعات پنج گروه تصادفی (جمعاً ۲۱۴ بیمار) مورد تحلیل آنها گزارش شده است و البته رتبه گذاری نوروفیدبک در مورد AD/HD بر اساس نیازبه مطالعات کنترل شده بیشتری برای عوامل مربوط به بیمار و درمانگر انجام شد که ممکن است نتایج را تحت تأثیر قرار داده باشند.
در مطالعه‌ای که در سه قسمت توسط لوبار ، استاروود ، استار وود ، و او دانل (۱۹۹۵) درباره تأثیر نوروفیدبک بر AD/HD انجام شد، ۲۳ نفر مبتلا به AD/HD 8 تا ۱۹ ساله تحت آموزش سه ماهه نوروفیدبک قرار گرفتند. تغییرات در EEG، عملکرد در آزمون متغیرهای توجه (T.O.V.A)[8]، مقیاس رفتاری (ADDES)[9]، و عملکرد هوش (WISC-R)[10] پس از درمان مورد ارزیابی قرار گرفت. در قسمت اول بهبودی معناداری در عملکرد T.O.V.A، در قسمت دوم بهبودی معناداری در گزارش والدین[۱۱] در قسمت سوم افزایش معناداری در امتیاز آزمون هوش بدست آمد. این مطالعه تأثیر آموزش نوروفیدبک را روی اندازهگیریهای عینی و ذهنی، هر دو، و تحت شرایط کنترل شده نسبی نشان می‌دهد.
کاربرد نوروفیدبک در سوء مصرف مواد
سوخاتز و همکارانش در سال ۲۰۰۸ به بررسی اثرگذاری درمان نوروفیدبک بر بیماران مبتلا به سوء مصرف مواد در مقایسه با سایر روش های درمانی پرداختند در این پژوهش مشخص شد که اثربخشی درمان نوروفیدبک در درجه سوم اثربخشی یا « احتمالا موثر» قرار می گیرد.
کالوی و همکارانش (۲۰۰۸)در یک بررسی طولی بر یک گروه ۱۶ نفره از افراد مبتلا که با استفاده از نوروفیدبک درمان شده بودند مشاهده کردند که بعد در یک پیگیری طولی ( ۹۸-۷۴ ماهه) ۳/۸۱% افراد برگشت نداشتند. میزان عدم برگشت گروه گواه به طور معنا داری کمتر بود(۴۰%).
در یک مطالعه کنترل شده روی ۱۲۰ بیمار مبتلا به سوءمصرف مواد، اسکات و همکاران (۲۰۰۵) به این نتیجه رسیدند که بیمارانی که بصورت تصادفی برای آموزش نوروفیدبک انتخاب شده بودند، نتایج بهتری از نظر پرهیز از مصرف مواد در پیگیری به مدت یک سال پس از درمان خود نشان دادند و در مقایسه با بیمارانی که درمان‌های مکمل و در زمانی مساوی با جلسات نوروفیدبک دریافت کرده بودند، مدت بیشتری در درمان باقی ماندند. (۷۷% در مقابل ۴۴% و متوسط ۱۳۵ روز در مقابل ۱۰۱ روز، ۰۰۵/0P<). پس از ۴۶ روز درمان، محققان این پژوهش گزارش دادند که در گروه نوروفیدبک، نتیجه آزمون TOVA بطور معناداری بهتر شده و همچنین تغییرات مثبت معناداری در حد ۵ تا ۱۰ درجه در نتیجه آزمون MMPI-2 حاصل شده است.
کاهش اضطراب امتحان با نوروفیدبک
ژو و همکارانش (۲۰۰۹) اثر بخشی نوروفیدبک و بیوفیدبک را بر عملکرد تحصیلی گروهی دانشجو مطالعه نمودند. یافته های این پژوهش نشان می دهند که نوروفیدبک در کنار بیوفیدبک به طورمعناداری اضطراب امتحان، افسردگی و خلقشان را بهبود می بخشد.
دو مطالعه دیگر بر روی تأثیر نوروفیدبک بر اضطراب امتحان انجام شد (هاموند، ۲۰۰۵ ؛ گرت و سیلور، ۱۹۷۶). این مطالعات دارای انتخاب تصادفی، ۴ گروه کنترل درمانی مختلف، و یک گروه کنترل لیست انتظار را در بر می‌گرفتند. در یکی از مطالعات، کاهش معناداری در اضطراب امتحان بدست آمد. در حالیکه در گروه کنترل درمان نشده و گروه آموزش آرمیدگی کاهش معناداری دیده نشد. در مطالعه دیگر افراد، دوره‌هایی از آموزش نوروفیدبک و آموزش بیوفیدبک عضلانی دریافت کردند. در این افراد نمرات اضطراب در مقایسه با گروه درمان نشده به طور معناداری کاهش یافت (۰۰۱/0P<).
درمان اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) با نوروفیدبک
ویلیام(۲۰۰۸) در مطالعه ای بر روی ۱۰ نفر سرباز جنگی مبتلا به استرس پس از سانحه، اثر بخشی نوروفیدبک بر کاهش افسردگی و عدم توجه ناشی از اختلال را بررسی نمود. نتایج تحلیل کاهش معنی دار علائم را پس از ۳۰ جلسه درمان نوروفیدبک نشان می دهد.
در یک مطالعه کنترل شده تصادفی که روی PTSD مزمن صورت گرفت (پنیستون و کولکسکی، ۱۹۹۱)، ۳۰ جلسه ۳۰ دقیقه‌ای آموزش نوروفیدبک به درمان سنتی یک گروه ۱۵ نفره از سربازان مبتلا به PTSD بستری در بیمارستان اضافه شد. این افراد پس از درمان و در یک پیگیری ۳۰ ماهه پس از درمان، با یک گروه ۱۴ نفره که فقط درمان سنتی دریافت کرده بودند مقایسه شدند. تمام ۱۴ نفر تحت درمان سنتی عود علائم PTSD را همراه داشتند در حالیکه تنها ۳ نفر از ۱۵ نفر سرباز تحت درمان اضافی نوروفیدبک بازگشت علائم مشاهده گشت.
کاربرد نوروفیدبک در درمان صرع
واکر (۲۰۱۰) در مطالعه ای مروری در رابطه با اثربخشی نوروفیدبک بر اختلال صرع این درمان را موثر معرفی کرده و گزارش می کند که در پیگیری های با متوسط ۶ سال ( بین ۳ تا ۹) برگشت علائم وجود نداشته است.
استرمان و لانتز (۱۹۸۸)، ۲۴ فرد مبتلا به صرع مقاوم به دارو را تحت آموزش نوروفیدبک قرار داده و با اجرای مجموعه‌ای از آزمون‌های نوروسایکولوژیک در ابتدا، پس از کنترل و پس از درمان، مورد مطالعه قرار دادند. این افراد نقائص مشخصی را در کارکرد حرکتی، شناختی و روانی ـ اجتماعی از خود نشان دادند. همچنین این آزمون‌ها افرادی را که پس از آموزش، کاهش پایین‌تر یا بالاتر از حد متوسط در تشنج پیدا کرده بودند، متمایز ساختند. افرادی که بیشترین کاهش تشنج را از خود نشان دادند در مقایسه با افرادی که موفقیت کمتری در بهبودی کسب کرده بودند بیشترین بهبود را در توانایی حل مسئله عمومی کسب کردند اما در بقیه آزمون‌های شناختی و حرکتی تفاوت چندانی حاصل نشد. این افراد همچنین بطور معناداری از میزان داروی کمتری همراه با آموزش خود، در مقایسه با افرادی که موفقیت کمتری بدست آورده بودند، بهره گرفتند. در مقایسه با گروه کنترل بهبودی در عملکرد حرکتی و شناختی تنها در افرادی که بیشترین کاهش را در میزان تشنج از خود نشان داده بودند ظاهر شد.
کاربرد نوروفیدبک در درمان اوتیسم
تامسون و تامسون(۲۰۰۹)در مطالعه ای مروری بر ۱۵۰ فرد مبتلا به آسپرگر و ۹ فرد مبتلا به اوتیسم در یک دوره ۱۵ ساله، به بررسی اثربخشی نوروفیدبک پرداختند.نتایج بررسی نشاندهنده کاهش علائم عدم توجه، اضطراب، ضعف اجتماعی، و بهبود وضعیت تحصیلی و عملکرد هوشی می باشد.
کوبن و پادولسکی(۲۰۰۷)، ۳۷ بیمار اوتیستیک را تحت ۲۰ جلسه آموزش نوروفیدبک قرار دادند. در این مطالعه گروه کنترل و گروه آزمایش از لحاظ سن، جنس، نژاد، دست برتری، درمان‌های دیگر و شدت اوتیسم همتا شده بودند.
نتایج نشان‌دهندۀ آن بود که در ۸۹% افراد بهبود در علائم اوتیسم رخ داده است. تحلیل آماری حاکی از بهبود معنادار در افراد تحت درمان با نوروفیدبک در مقایسه با گروه کنترل لیست انتظار بود. یافته مهم دیگر کاهش چهل درصدی در علائم هسته‌ای اوتیسم ( با استفاده از نمره کلATEC [12]) و کاهش ارتباطات مغزی بیش از اندازه در گروه آزمایش بود . شواهد حاصل از اندازهگیریهای گوناگون حاکی از آن است که نوروفیدبک یک درمان مؤثر برای اوتیسم است. در این مورد، یک فاکتور مهم در توضیح بهبود علائم بالینی در گروه آزمایش می‌تواند استفاده از نوروفیدبک برای کاهش ارتباطات مغزی بیش از اندازه باشد.
گرد آورنده : سرکار خانم مومن (مربی ورزش)
تایید کننده : سرکار خانم تیموری (مدیریت آموزشگاه)
منبع : سایت سلامتی و تندرستی