آیا شیرمادر واقعا نوزاد را باهوش می کند؟
طبق تحقیقات انجام گرفته ، بین شیرخوردن نوزاد از مادر و درک و هوش کودکان رابطه مستقیم وجود دارد.پژوهش ها ادعای خود را فراتر برده اند و تاثیر شیر مادر را در بزرگسالی نیز نشان داده .آیا این آثار مثبت فقط حاصل تاثیر شیرمادر است یا حاصل رابطه ای که با دادن شیر بین مادر و نوزاد ایجاد می شود می باشد ؟ یا به طور کلی در آیند هی بزرگسالی کودک نقش پدر و مادر موثر است و شیر مادر وسیله ای برای بهبود رابطه و آینده ی نوزاد می باشد ؟
تحقیقی بر روی 14000 کودک در مرکز پژوهشی در بلاروس صورت گرفته . به به طور دقیق تغذیه با شیر مادردر کودکان مورد بررسی قرار گرفت.هر مادر هم از نظر تغذیه در سال اول 6 بار مورد بررسی دقیق قرار گرفت. همه ی این کودکان در سن 16 سالگی از نظر ضریب هوشی ، شناخت واژ ها ، هوش دیداری ، فرایند اطلاعات ، سرعت فرایند اطلاعات ، مهارت های موتوری مغز مورد بررسی قرار گرفتند .همین تست ها از نوجوانانی که با شیر مادر تغذیه نکرده بودند هم گرفته شد و نتیجه ی پژوهش به این وصرت شد که کودکانی که از شیر مادر تغذیه کرده بودند در شناخت کلمات و به کار بردن درست واژه ها توانایی بیشتری دارند
اما آیا این همه صرفا کار شیر مادر است؟
خیر، پژوهش ها و بررسی و تجارب نشان داده است که دوران بارداری مادر دروان بسیار طلایی برا کودک می باشد و مادر با حفظ آرامش خود در دوره بارداری و تغذیه مناسب می تواند بر سلامت کودک خود اثر بگذارد.همچنین تبیت مادر و پدر و کار بروی هوش فرزند در دوران کودکی به وضوح در آینده ی کودک اثر می گذارد.اما عوامل دیگری هم بر هوش نوزاد اثر می گذارد که به تفصیل توضیح می دهیم :
عوامل ژنتیکی:
دانشمندان دو ژن را که بر مغز و ضریب هوشی کودک تاثیر می گذارد را تشخیص داده اند که از والدین به کودکان منتقل می شود اما در عین حال همین دو ژن سبب افزایش خطر ابتلا به اختلالات مغزی مانند آلزلیمر می شوند.ژنتیک تاثیر زیادی بر هوش نوزادان دارد .
آلاینده های در معرض مادر باردار:
به مادران باردار توصیه می شود تا در حد امکان در محیط های آلوده قرار نگیرند و در روزهای آلوده به هیچ عنوان بیرون نیایند و همواره در جریان هشدارهای آلودگی هوا باشند.هوای آلوده حاوی مقادیر زیادی جیوه ، سرب می باشد . رشد مغذی کودک را در معرض خطر قرار می دهد.مادرانی که در دوران بارداری در معرض آلودگی های هوا و محیط قرار می گیرند فرزندانشنان نسبت به بقیه بیشتر در معرض بیماری های ذهنی ، مشکلات مغزی و اوتیسم قرا بگیرند.
ترتیب تولد در خانواده:
شاید به ظاهر ساده بیاید اما فرزندان ارشد خانواده طبق تحقیقاتی ضریب هوشی بالاتری نسبت به فرزندان میانی و آخری دارند.به طور کلی فرزندان ارشد خانواده به طور میانگین حدود 3 امتیاز بیشتر از فرزندان بعدی بهره هوشی دارند.این به این علت است که مادران و پدران برای بچه ی اول به دلیل وقت بیشتری که دارند می توانند بیشتر وقت بگذارند به عنوان مثال با بازی کردن ، کتاب خواندن روی هوششان کار می کنند
تنبیه بدنی توسط خانواده:
شاید تنبیه بدنی در نگاه اول روشی زود بازده برای تربیت کودک باشد و برای بعضی والدین قالبی مطلوب برای تربیت کودکانشان باشد اما بسیار برای آینده ی کودک مخرب و مشکل آور است.تنبیه بدنی باعث استرس و ترس و نگرانی کودک و در نتیجه مانع یادگیری کودک می شود.
یکی از پروفسورهای دانشگاه مک گیل مونترال به نام Seungmi Yang که در تحقیق حضور داشت این طور توضیح می دهد: «اگر مادر می خواهد هوش فرزندش بیشتر باشد بهترین زمان سال های اول تولد است که شیردهی مادر عملکردهای شناختی مغز را تقویت می کند. هر چند عوامل دیگری مثل فواصل بین بارداری، سن مناسب، تغذیه مادر، تربیت. تحصیلات والدین هم بر بهره هوشی کودک تاثیر گذار است.»
به طور کلی تحقیقات و پژوهش ها همه نشان می دهند که کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند در بزرگسالی هوش بیشتری دارند اما عوامل دیگری مانند کتاب خواندن ، بازی های فکری و جسمی کردن با کودک ، نوع تربیت ، سطح فرهنگ خانواده ، تربیت دورنا بلوغ را هم نباید نادیده گرفت و قطعا در ضریب هوشی بزرگسالی کودک نقش بسزایی دارد.هوش فاکتوری است که قابلیت تربیت و رشد را تا سال های بعد از کودکی و بزرگسالی را دارد.
چه غذاهایی کمک می کنند شیر مادر زیاد شود؟
بسیار از مادران فکر می کنند که نوع و کیفیت تغذیه تنها در دوران بارداری بسیار زیاد است اما نوع تغذیه در دوران شیردهی و بعد از زایمان بسیار اهمیت دارد و برای سلامتی مادر و کودک بسیار مهم می باشد.
بصورت علمی و پژوهشی ثابت نشده که کدام مواد غذایی باعث افزایش شیر مادر می شود اما به صورت تجربی مواد غذایی ایی وجود دارد که مادران با استفاده ی آن ها شاهد افزایش شیر خود شده اند.مواد غذایی مانند ماست ، دوغ ، ماهی ، کاهو، ماالشعیر، شاهدانه ، دم کرده رازیانه ،غلات پرک،شبدر،کنجد می باشد.در زیر توضیحاتی در خصوص انواع دسته بندی مواد غذایی ارایه می دهیم.
مصرف غلات در دوران شیردهی برای افزایش شیر مادر
زنان در دوران شیردهی به مواد غذایی بیشتر و گروه های مختلف مواد غذایی بیشتر از قبل احتیاج دارند.گروه اول نان ، غلات ، جودوسر ، برنج و فراورده های غلات برای دوران شیردهی بسیار لازم می باشد.گروه دوم سبزیجات می باشد.
مصرف سبزیجات در دوران شیردهی برای افزایش شیر مادر
ماده ی دیگر مورد نیاز مادر در دوران شیردهی مصرف سبزیجات می باشد.سبزیجات به صورت برگی ، ساقه ای ، ریشه ای و میوه ای همه در دوران شیردهی بسیار مفید می باشند.سبزیجاتی مانند بادمجان ، خیار ، کدو ، لوبیا سبز ، گل کلم ،نخودفرنگی ، عدس و انواع کلم ها برای دوران شیردهی و افزایش شیر و ضریب هوشی نوزاد بسیار مفید می باشد.
مصرف میوه در دوران شیردهی برای افزایش شیرمادر
بهتر است زنان باردار میوه را به صورت روزانه به میزان 3 تا 4 واحد حدود 300 تا 400 گرم مصرف کنند.مصرف میوه می تواند به صورت آب میوه ، کمپوت بدون شکر و یا خود میوه باشد.
مصرف لبنیات در دروان شیردهی برای سلامت مادر و کودک
در دوران بارداری ذخایر کلسیوم بدن مادر بسیار کاهش می یابد و بسیار مهم می باشد مادر هنگام بارداری و بخصوص بعد از زایمان از فراورده های لبنی مانند شیر و ماست استفاده کند.خانم هاب شیرده بهتر است حدود 3تا4 واحد شیرو به طور کل لبنیات روزانه مصرف کنند.
مصرف گوشت و حبوبات و پروتیین ها برای افزایش شیرمادر
در زمینه میزان مصرف گروه گوشت ها، حبوبات، دانه ها و مغزها و حتی تخم مرغ نیز باید گفت از منابع مناسب پروتئین حیوانی، ویتامین های B۱۲ و B۶ و مواد معدنی نظیر فسفر، روی و مخصوصا آهن هستند. توصیه می شود خانم های شیرده میزان سهم روزانه ۳ تا ۴ واحد (۹۰ تا ۱۲۰ گرم) گوشت قرمز و سفید یا جایگزین های آن ها را استفاده کنند. هر واحد گوشت معادل ۳۰ گرم گوشت یا یک عدد تخم مرغ، ۳/۱ لیوان دانه ها و مغزها و نصف لیوان حبوبات پخته می باشد.
چربی و روغن ها
باید در مصرف چربی ها اعتدال را رعایت کرد.چربی ها به صورت مستقل به عنوان یک گروه غذایی نیستد و به صورت نامریی یا مریی در غذاها وجود دارند .
آیا خاصیت مواد غذایی به شیر مادر منتقل می شود؟
بله بسیاری از نوزادان و کودکان تحت تاثیر غذایی که مادرشان می خورد قرار می گیرند و دچار دل درد ، ناآرامی و کولیت می شوند ویا اینکه به علت اینکه شیر مادرشان بو و یا طعمی را بخاطر مصرف غذایی خاص گرفته است را نمی خورند و دچار بی میلی می شوند.اما مادران بر حسب تجربه می توانند متوجه شوند کدان غذا را بخورند و کدام غذا را نخورند.بعضی غذاهایی که باعث دل درد و کولیت می شوند : سیر ، پیاز،کلم ، شلغم ، لوبیای قرمز ،ریواس ، زردآلو و حبوبات، مصرف میوه هایی مانند هندوانه و خربزه و میوه های کال می باشند که میزان دل دردهای کودک را افزایش می دهد.دربعضی موارد شیر مادر به علت مصرف نوعی مواد غذایی برای کودک ایجاد حساسیت و آلرژی می کند که باز هم مادر باید مصرف مواد غذایی آلرژی زا را کنترل کند.از جمله مواد غذایی آلرژی زا شیرگاو،تخم مرغ ، فرآورده های گوشتی ، بادام زمینی، فرآورده های سویا می باشند.
چگونه می‌توان فهمید نوزاد شیر کافی می‌خورد؟
راه ثابت و مشخصی برای تشخیص اینکه نوزاد سیر شده است یا نه وجود ندارد.اما نشانه هایی وجود دارد که با بررسی آن ها می توان متوجه شد که آیا شیر مصرفی برای نوزاد کافی بوده است یا نه .
در صورتی که بین دفعات شیردهی به نوزاد شیر دادید و نوزاد تمایلی به خوردن شیر نداشت می تواند نشانه ی سیر بودن نوزاد باشد.
مادر از طریق میزان دفع کودک متناسب با تعداد دفعات شیردهی می تواند متوجه شود که شیردهی متناسب بوده است.
احساس پربودن سینه ها پیش از شیردهی و احساس سبکی سینه ها بعد از شیردهی مادر بعد از شیردهی باید در سینه های خود احساس سبکی کند.
وزن نوزاد با مصرف این مقدار از شیر باید به مرور طبق معیارهای علمی افزایش یابد.
در هنگام شیردهی صدای بلعیدن نوزاد را بشنوید.
در صورتی که مادری متوجه شود شیرش نوزادش را سیر نمی کند باید به فکر راهکارهایی برای افزایش شیر خود باشد.با افزایش شیر مادر و سیر بودن نوزاد کودکی سالم تر و شاداب تر خواهید داشت.
تآثیرات سیگار ، الکل و کافئین بر شیر مادر
زنانی که در دوران شیردهی سیگار می کشند میزان شیرشان کم می شود.زمانی که فردی سیگار می کشد میزان پرولاکتین در بدن کاهش می یابد و در نتیجه باعث کاهش تولید شیرمادر می شود و ذخیره شیر مادر کم می شود.همچنین در بدن زنان سیگاری هورمون آدرنالین ترشح می شود که خروج شیر را تحت تاثیر قرار می دهد.سیگار باعث می شود که نیکوتین وارد شیر مادر شود و آن را تحت تاثیر قرار دهد و کودکان وزن گیری مناسبی نخواهند داشت.
تاثیر الکل بر شیر مادر
مادرانی که درر دوران شیردهی الکل مصرف می کنند هنگام خروج شیر دچار اختلال می شوند و کودک بر اثر الکل دچار خواب آلودگی ، استرس و دردهای قولنجی می شود.
تاثیر کافیین بر شیر مادر
کافیین از طریق شیر مادر وارد بدن کودک می شود و در بدن کودک تجمع می کند.مصرف بیش از حد کافیین می تواند اختلالاتی در خواب کودک ایجاد کند.همچنین موجب ناآرامی و فعالیت بیش از حد کودک می شود.نوشابه های کولادار (سیاه ) و چای نیز دارای کافئین هستند که مصرف بیش از حد آنها موجب بی قراری در شیرخوار می گردد. سیگار کشیدن هم سبب تشدید تأثیر کافئین می شود.
مصرف داروهای انرژی زا بر شیر مادر
داروهای انرژی زا ممکن است در میزان تولید شیر مادر اختلالاتی ایجاد کند و تاثیر کمی بر نوزاد بگذارند اما باز هم میزان تاثیر بر میزان شیر تاثیر کمی نیست.کمک به مادر برای کاهش مصرف مواد انرژی زا می تواند بسیار برای سلامت مادر و کودک مفید باشد.
چگونه خشم و استرس مادر بر نوزاد تاثیر میگذارد؟
خشم، عصبانیت و استرس تاثیر زیادی بر شیر مادر و در نهایت کودک می گذارد.هنگام عصبانیت و خشم هورمون های کورتیزول ، آدرنالین و نورفین فرین ترشح می شود.این هورمون ها آثار منفی بر روح و جسم می گذارد.تحقیقات نشان می دهد میزان کورتیزول در بدن کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند 40 درصد بیشتر از کودکانی است که با لغ اثرات استرس همیشه منفی می باشد حتی اگر استرس مثبت باشد .اضطراب و سردرد ، تپش قلب و گرگرفتگی و تعرق بالا از علایم استرس می باشد اما استرس به طور مستقیم روی شیر مادر اثر نمی گذارد.تا زمانی که نوزاد از پستان مادر شیر بخورد تولید شیر زیاد می شود اما زمانی که مادر استرس و اضطراب دارد میزان مصرف غذا به طور خود به خودی به دلیل استرس کاهش می یابد و در نتیجه میزان شیر تولیدی اش کم می شود و تغذیه و سلامت کودک را تحت تاثیر قرار می دهد.
اما تحقیقات دیگر نتایج دیگری را نشان می دهد.تحقیقات نشان داده است که بر اثر استرس هورمون هایی که در بدن ترشح می شود می تواند بروی شیر مادر اثر بگذارد و روی رشد نوزاد اثر منفی بگذارد.
آیا مسکن روی شیر مادر اثر می گذارد؟
به طور کلی هر دارو و هر مسکنی و آرام بخشی که مادر مصرف کند وارد شیرش می شود.فقط دو نوع مسکن وجود دارد که وارد شدنشان به شیر بسیار امن و بی خطر است و برای مادر و نوزاد مشکلی ایجاد نمی کند.اما بسیاری از داروها تمایل بیشتری به تجمع در شیر مادر را دارند.این دو نوع مسکن ایبوبروفن و استامینوفن می باشند.این دو دارو جز داروهایی هستند که کمترین اثر منفی را روی بدن می گذارد.
آیا پریودی روی شیر مادر اثر می گذارد؟
بله.روی میزان شیر مادر اثر میگذارد.مادرانی که در 6 ماهه ی اول شیردهی پریود می شوند دچار افت موقتی میزان یر خود می شوند و همین عامل باعث می شود که نوزاد به علت نخوردن شیر کافی ناآرام و بی قرار باشد.پریودی بعد از زایمان تا مدتی منظم نمی باشد و همین عامل باعث شدن حساسیت مادران در این دوران می شود و آستانه ی تحمل مادر را پایین می آورد.
برای کاهش زردی نوزاد شیر مادر بهتر است یا شیرخشک؟
قطعا شیر مادر بهتر است.اما ابتدا به مدت 24 ساعت شیر مادر را قطع می کنند و بعد از 24 ساعت شیردهی را شروع می کنند.به طور کل نوزادی که زردی دارد و بیلی روبینش در حد 16 می باشد و مدام زیر دستگاه می رود بهتر است که به مدت 24 ساعت از شیر مادرش استفاده نکند و بعد از 24 ساعت به شیر بدهند.
گردآورنده : سرکار خانم محمدزاده ( مربی پیش۲ )
تایید کننده : سرکار خانم تیموری ( مدیریت آموزشگاه )
منبع : نی نی سایت