کودکان امروز در اصل همان افرادی هستند که قرار است فردای جامعه به دست آنها رقم بخورد و در مدت زمان نه چندان دور به عنوان یک فرد فعال در جامعه حضور پیدا کنند. به همین علت است که والدین امروزه مرتب در پیگیری این موضوع هستند که با روش های مختلف بتوانند کاری کنند کودک آن ها خوب صحبت کند و فن بیان خوبی داشته باشد.
در ضمن هر چقدر آموزش از سن و سال پایین تر و کمتری شروع شود، به مراتب در سنین بزرگسالی نتایج بهتر و قوی‌تری را با خود همراه خواهد داشت. به همین دلیل است که توصیه می‌کنیم از همان سنین کودکی پیگیر این مسئله باشید که مهارت های مختلف موفقیت را به کودکان خود بیاموزید و آنها را در وجودشان تقویت کنید. یادگیری و تمرین تکنیک های فن بیان برای آن ها بدون شک یکی از اصلی ترین این مهارت هاست که قرار است در این مقاله به طور کامل و مفصل به آن بپردازیم و راههای تقویت فن بیان در کودکان را برایتان بیان کنیم.
اصول فن بیان برای کودکان
فن بیان در حوزه کودکان را می‌توان به 4 دسته کلی تقسیم کرد. هر کدام از این 4 دسته نیاز به تمرین مستمر و حضور یک استاد ماهر دارد تا کودک شما بتواند تمامی نکات لازم را به خوبی آموزش ببیند و فرا بگیرد. فراموش نکنید همه این 4 مهارت باید در کنار هم قرار بگیرند و به اصطلاح مکمل یکدیگر باشند تا نتیجه اصلی حاصل شود.به یاد داشته باشید برای رسیدن به یک هدف بزرگ باید آن را به گام ها و اهداف کوچکتری تبدیل کنید. هر یک از این ۴ بخش که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد یک گام موثر در جهت رسیدن به هدف بزرگتر که همان تقویت فن بیان است خواهند بود.
غلبه بر خجالت و کمرویی
یکی از دلایلی که کودکان شما قادر نیستند سخن گفتن را شروع کنند حتی زمانی که صحبت مفیدی برای ارائه در جمع دارند، این است که آنها کمرو و خجالتی هستند. این کمرو بودن منجر می‌شود که کودک نتواند در جمع خوب صحبت کند. به همین دلیل اگر خواستار این هستید که کودک شما بتواند به راحتی صحبت کند و مطالبی را که در ذهن دارد برای دیگران بازگو کند، باید به این نکته توجه کنید که در ابتدا برای مسئله خجالت و کمرویی او راه کاری را پیدا کنید و به او یاد دهید که بر این کمرویی خود غلبه کند.
الف) کودک باید بتواند اظهار نظر کند
یکی از مواردی که به شدت افزایش اعتماد به نفس کودک شما کمک خواهد کرد تا ویژگی خجالتی بودن را از خود دور کند، این است که به او فرصت دهید در موقعیت های مختلف اظهار نظر کند و عقاید خود را بیان کند. بسیاری از والدین بر این باور هستند که چون کودکان آنها در سنین پایین می‌باشند، نمی‌توانند اظهار عقیده کنند و یا در مورد موضوعی نظرات خود را با والدینشان در میان بگذارند.به همین علت کودک ترس این را دارد که اگر در خارج از محیط خانواده نیز صحبت کند از سوی پدر و مادر خود مورد سرزنش قرار بگیرد و در واقع ترجیح می‌دهد تا سکوت کند و حرفی نزند. سکوت هم که علامت رضایت است. اگر کودک نتواند نه بگوید، ممکن است در دام دوستان بد بی‌افتد و آینده خودش را با خاک یکسان کند. پس بهتر است با نکاتی که در مقاله چگونه جرات نه گفتن داشته باشیم؟ این مشکل را حل کنید و کودک خود را از خطرات پیشنهادات دوستان بد دور کنید. اگر این مهارت در کودک شما رشد پیدا کند، او راحت می‌تواند به پیشنهاداتی که برای او ضرر دارد نه بگوید.
ب) او را وارد اجتماع کنید
کودکانی که فعالیت اجتماعی بیشتری دارند معمولاً نسبت به سایر همسالان خود فن بیان بهتری نیز خواهند داشت. علت این امر آن است که چون کودک مدام با دیگران تعامل دارد و در حال صحبت کردن با افرادی غیر از پدر و مادر خود می‌باشد، به مرور زمان توانایی صحبت کردن در وجود او تقویت خواهد شد. برای این کار می‌توانید او را در کلاس های مختلف ورزشی هنری ثبت نام کنید و اجازه دهید تجربه بودن در میان جمع را کسب کند
ج) مهارت های ارتباطی را آموزش دهید
برای پرورش یک کودک موفق می‌توانید مهارت های ارتباطی را به او آموزش دهید. خوشبختانه امروزه شرایطی فراهم شده و کتاب‌های بسیاری در این زمینه نوشته شده است که کودک شما مهارت های برقراری ارتباط را به خوبی آموزش می‌دهد. در این کتاب‌ها سعی شده که موقعیت های مختلف به صورت یک داستان تعریف شوند و متناسب با هر موقعیت واکنش ها و مهارت های لازم به کودکان آموزش داده شود.
شما می‌توانید از این کتاب‌ها استفاده کنید، از آنها الهام بگیرید و سپس همان را به صورت بازی با کودک خود اجرا کنید و اجازه دهید او این تجربه را به دست بیاورد که در چنین موقعیتی باید چه رفتاری از خود بروز دهد. مطالعه این کتاب ها به تقویت مهارت های ارتباطی کودک شما کمک بسیار زیادی خواهد کرد
د) برای او مسئولیت های مختلفی تعیین کنید
می‌توانید به کودکان خود مسئولیت‌های مختلفی را واگذار کنید. منظور ما این نیست که مثلاً کل کار منزل را انجام دهد تا شما فکر کنید توانسته در اجرای مسئولیت خود موفق باشد! بلکه منظورمان مسئولیت های کوچک است مثل مرتب کردن اتاق و یا اینکه خودش مسئول آماده کردن ظرف غذای مدرسه اش باشد. مسئولیت های کوچک این چنینی احساس اعتماد به نفس را در کودک افزایش می‌دهد.
هنگامی که او در اجرای مسئولیت‌های خود موفق عمل می‌کند، او را مورد تشویق و تمجید قرار دهید و اجازه دهید این احساس را داشته باشد که در ازای کار خوبی که انجام داده، مورد ستایش قرار گرفته است؛ در نتیجه ترغیب شود تا این گونه فعالیت‌ها را بیشتر انجام دهد.
انجام این کارها شاید در ابتدا بسیار کوچک و ساده به نظر برسد، اما مطمئن باشید که با صبوری و حوصله به خرج دادن شما به عنوان یک پدر یا مادر، بعد از مدتی نتیجه بسیار خوبی از انجام این گونه فعالیت ها دریافت خواهید کرد و کودکی خواهید داشت که نسبت به همسالان خود اعتماد به نفس بالاتری دارد و احساس شادی بیشتری می‌کند. این که در زمینه‌های مختلف به کودک خود کمک کنید، موجب این می‌شود که او احساس کند و پدر و مادر او بهترین افراد روی زمین هستند و ارتباطش با شما روز به روز بهتر و بهتر شود.
دایره واژگان محدود
اگر دقت کرده باشید یکی از مشکلاتی که اغلب کودکان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، این است که زمانی که در مدرسه از آنها خواسته می‌شود تا جملاتی را بسازند، اغلب یا نمی‌توانند این کار را انجام دهند و یا اگر هم انجام بدهند جملات بی مفهوم و بی معنی را ارائه می‌کنند.
شاید تا به حال به این نکته توجه نشده باشد اما علت این موضوع این است که کودک شما دایره واژگان محدودی دارد. به همین دلیل است که نمی‌تواند در جمله سازی موفق عمل کند. دایره واژگان او را افزایش دهید و لغت های بیشتری را به او بیاموزید.
الف) توجه او را به کلمات جلب کنید
یکی از دلایل اساسی که افراد بزرگسال و کودکان با مشکل کمبود کلمات مواجه هستند این می باشد که آنها روزانه کلمات بسیار زیادی را می‌شنوند و یا حتی مطالعه می‌کنند، اما نسبت به آنها بی‌توجه هستند. به همین دلیل است که در هنگام صحبت کردن با کمبود واژگان مواجه می‌شوند. نکته ای که شما باید مد نظر داشته باشید این است که کودک خود را ترغیب کنید که نسبت به کلمات جدیدی که می‌شنود حساسیت داشته باشد و سعی کنند آنها را با معنی و مفهوم کامل درک کند.اگر کلمه جدیدی بیان شد که کودک شما معنی آن را نمی‌دانست و نسبت به آن نیز توجهی نشان داد، شما می‌توانید از او بپرسید آیا معنی این کلمه را می‌دانی؟ بدون شک او پاسخ منفی می‌دهد و در ادامه شما هستید که باید او را ترغیب کنید تا در پی کشف معنی آن کلمه تلاش کند
ب) لغت نامه مصور برای او تهیه کنید
استفاده از کتاب‌های لغت ویژه کودکان یکی از بهترین روش هایی است که توسط آن می‌توانید کودک را با واژگان بسیار جدیدی آشنا کنید. این کتاب‌ها به صورت مصور با استفاده از نقاشی های جذاب و دوست داشتنی کلمات جدید را به کودک شما آموزش می‌دهند. بنا بر این انتخاب بسیار خوبی است که نمونه‌هایی از این لغت نامه‌ها را برای فرزندان خود تهیه کنید و با آموزش صحیح نحوه استفاده از آن، کودک خود را یاری کنید تا بتواند کلمات بیشتر و جدیدتری را آموزش ببیند و در ذهن داشته باشد.
عدم استفاده صحیح از لغات
یکی از مشکلاتی که موجب می‌شود کودکان در مبحث فن بیان دچار ضعف باشند، این است که بسیاری از آنها دایره واژگان خوبی نسبت به سن و سال خود دارند اما مشکل اینجاست که بلد نیستند چگونه این واژگان را در کنار هم بچینند تا بتوانند منظور خود را به بهترین شکل ممکن ارائه دهند. بنابر این یکی دیگر از اصولی که کودک شما در حین آموزش فن بیان به آن تسلط پیدا خواهد کرد، این است که بتواند واژگان را به خوبی کنار هم قرار دهد و جملات معنی داری را در صحبت های خود ذکر کند. بنابراین اصل سوم از اصول فن بیان برای کودکان ، استفاده صحیح از واژگان در جملات است.
الف) جمله سازی کارتی
تعدادی کارت تهیه کنید و روی هر کدام از آنها یک واژه را بنویسید. سپس چند عدد از این کارت‌ها را با واژگان مختلف به کودک خود بدهید و از او بخواهید با آنچه که در دست دارد برای شما جمله‌ای بسازد. دقت کنید که جمله او باید دارای معنی و مفهوم باشد و جایگاه دستوری کلمات فارسی نیز به درستی در آن رعایت شده باشد.البته بدون شک در دفعات اول نمی‌توانید از او توقع داشته باشید که کاملاً خوب و بدون نقص عمل کند، ولی بعد از مدت زمانی بدون شک او پیشرفت بسیار زیادی خواهد داشت و می‌تواند این کار را بسیار بهتر و قوی تر از گذشته انجام دهد.
ب) کشف کلمه گمشده
یک جمله بنویسید و در آنجا یک کلمه را خالی بگذارید، سپس از کودک خود بخواهید که آن کلمه حذف شده را حدس بزند و آنقدر این کار را تکرار کند تا نهایتاً جمله های با معنی و مفهوم و درست ساخته شود. این کار برای کودک شما بسیار جذاب خواهد بود و علاوه بر این که به پرورش مهارت جمله سازی کمک خواهد کرد، قدرت خلاقیت او را نیز بالا خواهد برد. زیرا توانسته با جای‌گذاری کلماتی که در ذهن دارد یک جمله با معنی ایجاد کند.توجه داشته باشید که نیاز نیست کلمه خاصی را مد نظر قرار دهید؛ در اصل هدف ما تقویت مهارت جمله سازی کودک است. به همین دلیل هر کلمه‌ای که در جای خالی قرار بگیرد و معنای جمله را کامل کند، می‌تواند همان کلمه مورد نظر باشد.
ج) داستان سازی
یکی از بهترین بازی هایی که می‌تواند موجب تقویت مهارت فن بیان کودک شما شود، روش داستان سازی است. داستان سازی یعنی اینکه کودک شما از قدرت تخیل خود کمک بگیرد و هر داستانی را که دوست دارد با هر مفهومی بسازد. هدف ما از انجام این کار این است که کودک بتواند جملاتی را به طور مرتب و پشت سر هم بیان کند. حتی می‌تواند خود را به جای یکی از شخصیت های داستان قرار دهد و از زبان او صحبت کند و شما نیز به عنوان هم بازی او طرف دیگر ماجرا باشید. داستان سازی یکی از بهترین و کاربردی ترین روش ها در تمارین فن بیان محسوب می‌شود.
استفاده از زبان بدن
در مبحث فن بیان یکی از موثرترین عوامل، استفاده صحیح از زبان بدن است؛ به این دلیل که حرکات شما می‌توانند گویاتر از کلمات تان عمل کنند. بنابراین شما باید بدانید که تسلط به این مطلب می‌تواند تا حد بسیار زیادی موجب بهبود توانایی فن بیان کودک شما باشد. این که کودک بداند به عنوان مثال در هنگام صحبت کردن مدام تکان نخورد و یا اینکه به مخاطب خود نگاه کند و مسائل این چنینی، همگی مواردی هستند که باعث می‌شوند بسیار قوی تر و مسلط تر به نظر برسد.به همین دلیل است که در مبحث فن بیان چه برای سنین پایین و چه برای بزرگسالان آموزش زبان بدن یکی از اصل های مهم می‌باشد و توجه بسیار زیادی به آن معطوف شده است
الف) والدین الگوی فرزندان هستند
پدر و مادر اصلی ترین الگوی فرزندان خود هستند. آنها می‌توانند با رفتار خود بهترین آموزش ها را در اختیار کودکان خود قرار دهند و یا بالعکس می‌توانند به طور کامل موجب تخریب شخصیت او شوند. در مبحث زبان بدن نیز شما می‌توانید همان طور عمل کنید.
به عنوان مثال زمانی که از دست کودک خود عصبانی هستید، می‌توانید با حالت چهره خود این موضوع را به او بفهمانید و یا هنگامی که دارید با او صحبت می‌کنید، در چشمان او نگاه کنید و به او توجه نشان دهید. در مقابل او صاف بایستید و مدام تکان نخورید. تمامی این‌ها موجب می‌شود که او نیز سعی کند رفتار و حرکات شما را کپی برداری کند و آنها را در کارهای خود پیاده کند.
ب) از کتاب ها کمک بگیرید
برای این موضوع از کتاب ها کمک بگیرید و از آنها استفاده کنید. بدون شک کتاب هایی وجود دارند که می‌توانند به شما کمک کنند تا زبان بدن را به کودک خود به درستی بیاموزید. حتی ممکن است کتاب های مناسب سن این کودکان نیز در بازار وجود داشته باشند. بنابراین از آنها کمک بگیرید تا بتوانید در این حوزه به بهترین شکل عمل کنید. حتی می‌توانید تصاویر کتاب های زبان بدن را به کودکان خود نشان دهید و به آنها توضیح دهید که این تصویر به چه دلیل به این شکل طراحی شده و نشان دهنده چه نوع احساسی است. به این ترتیب کودک شما نیز از آن تصویر کپی برداری خواهد کرد و قطعاً سعی می‌کند حرکات او را اجرا کند.
تکنیک آموزش فن بیان به کودکان
علاوه بر تکنیک هایی که تا اینجای مقاله به شما گفتیم، می‌خواهیم 3 تکنیک فوق العاده دیگر را به شما پیشنهاد دهیم که بیشتر مربوط به والدین می‌شود نه کودکان! یعنی آن ها باید این 3 تکنیک مهم را رعایت کنند تا بتوانند فن بیان و سخنوری کودکان خود را تقویت کنند. این 3 تکنیک عبارتند از:
با او همراه باشید
با کودک خود مانند یک بزرگسال حرف بزنید اما همچنان به این نکته توجه کنید که او یک کودک است. این موضوع به این معنی نیست که از کلمات بیش از حد پیچیده و سخت و یا واژه‌هایی که او نمی‌تواند مفهوم آنها را متوجه شود استفاده کنید. در اصل منظور ما این است که برای او مانند یک بزرگسال ارزش و احترام قائل باشید.
به عنوان مثال زمانی که در حال صحبت با همسر و یا دوست خود هستید چگونه رفتار می‌کنید؟ قطعاً تمام توجه خود را به او معطوف می‌کنید و مرتب سعی می‌کنید با او ارتباط کلامی بیشتری برقرار کنید. هدف ما این است که درباره کودک خود نیز به همین روش عمل کنید تا احساس ارزشمندی کند و بتواند بدون استرس صحبت کند.
مرتب در پی اشتباهات او نباشید
برخی از والدین عادت دارند در هنگام صحبت کردن مدام کلمات کودک خود را اصلاح می‌کنند. اما نکته قابل توجه این است که با این روش نه تنها شما بهبود مهارت‌های ارتباطی او کمک نمی‌کنید، بلکه موجب می‌شوید که اعتماد به نفس او کاهش پیدا کند و مدام استرس این را داشته باشد که نکند کلمه ای را اشتباه بیان کند و یا آن را نادرست تلفظ نماید. پس حتماً از تکرار بیش از اندازه این کار جداً خودداری نمایید.
او را مجبور نکنید که حرف زدن درست یا بیان صحیح را پیش بگیرد، بلکه اجازه دهید خطاهایش را تکرار کند و شما در مقابل با جمله ای که همان کلمه در آن به کار رفته است به صورت غیرمستقیم تلفظ صحیح واژه را به او آموزش دهید.
برای او وقت صرف کنید
شاید بگویید که زمان کافی ندارید اما فراموش نکنید هیچ کس به اندازه شما بر کودکان تاثیر نخواهد گذاشت. اینکه شما برای او وقتی را اختصاص ندهید و یا زمانی را قرار ندهید که کودکتان بتواند با شما صحبت کند، موجب می‌شود که او احساس سرخوردگی داشته باشد. بنابراین سعی کنید به او زمان مناسب و کافی را بدهید تا با شما حرف بزند. حتی زمانی که در حال صحبت با او هستید، حداقل ۱۰ ثانیه به او زمان دهید تا پاسخ مناسب را به شما بدهد. این انتظار موجب می‌شود که او بتواند یک پاسخ درست انتخاب کند و سپس آن را به زبان بیاورد.
گردآورنده : سرکار خانم رستگار ( مربی پیش2 )
تایید کننده : سرکار خانم تیموری ( مدیریت آموزشگاه )
منبع : نی نی سایت