پدر و مادرهایی که بدون نگرانی تلفن همراه و اینترنت را در اختیار فرزندان عزیزتان قرار داده‌اید؛ آیا از تاثیرات فضای مجازی بر کودکان اطلاع دارید؟ این موضوع دلیل بر افسارگسیختگی یا تربیت غلط فرزند شما نیست؛ ابداً! بلکه بحث ناامن و نامناسب بودن این محیط برای کودکان است.
یکی از اصلی‌ترین تاثیرات فضای مجازی بر کودکان و استفاده مداوم از اینترنت، افسردگی و انزوای اجتماعی برای نوجوانان است. هرچه جوانان زمان بیشتری را با اینترنت سر کنند، در مقابل، از میزان زمانی که صرف محیط اجتماعی واقعی‌شان خواهند کرد، کاسته خواهد شد. در ادامه‌ی مطلب، برخی از دیگر خطرات فضای مجازی بر تربیت کودک را نیز بیان می‌کنیم.
تاثیرات فضای مجازی بر کودکان چیست؟
دور شدن از واقعیت
کودکی ونوجوانی، سن آموزش دیدن و تاثیرپذیری و یک فرصت مهم برای شناخت واقعیت‌های دنیا و برنامه ریزی برای قبول مسئولیت و ایفای نقش در بزرگسالی است. باتوجه به فضای امروز، از اولین تاثیرات فضای مجازی بر کودکان و تربیت آنان این است که کودک و نوجوان ما از منبعی واقعیت را می‌آموزد که خودش غیرواقعی و مجازی است. پس هر چه بنا برای زندگی واقعی‌اش طرح ریزی کند، بیهوده است؛ چون از واقعیت دور است. پس عمر مخاطب کاربری تلف شده و انرژی و شور دوره طلایی زندگی‌اش را در جایی خرج کرده که نه تنها هیچ کمکی برای ساخت آینده‌اش نمی‌کند، بلکه فضا را برای ساختن هویت‌های غیرواقعی فراهم کرده و او را به غیرواقعی بودن عادت داده است.
نداشتن الگوی مناسب از تاثیرات فضای مجازی بر کودکان
نسل جدید کاملا از مدیریت رسانه بی‌بهره است. زیرا الگوی مناسبی در اختیارشان قرار داده نمی‌شود. همین امر از تاثیرات فضای مجازی بر کودکان است که چشم پوشیدنی نیست. در نخستین قدم باید زمان‌هایی که برای استفاده از فضای مجازی در اختیار فرزندان قرار داده می‌شود، پایش شود. آمارها نشان می‌دهد، درصد بالایی از نوجوانان به طرز ناباورانه‌ای در شبکه‌های مجازی به خصوص اینستاگرام و تلگرام حضور دارند. در نهایت هم هیچ فعالیت سازنده و مفیدی از سوی آن‌ها در این محیط‌ها دیده نمی‌شود. متاسفانه در کشور ما، میانگین ساعت حضور افراد جامعه در فضای مجازی، بین حدود 5 الی 6 ساعت است که رقمی فاجعه بار است.
مقاله پس از تولد کودک دوم، با فرزند اول چگونه رفتار کنیم؟ را در روژه مگ بخوانید.
سوء استفاده جنسی نتیجه تاثیرات فضای مجازی بر کودکان
کودکان و نوجوانان به دلیل پاکی و صداقت‌شان به عنوان اولین قربانیان فضای مجازی محسوب می‌شوند. یکی از قابل توجه‌ترین تاثیرات فضای مجازی بر کودکان این است که شاید از این پاکی و سادگی سو استفاده شود. معمولا کودکان از طریق اتاق‌های چت و گپ زنی، مورد اغفال و سو استفاده‌ی افراد سودجو قرار می‌گیرند. حتی گاهی از طریق ضبط تصاویر خصوصی و غیراخلاقی از طریق دوربین اینترنتی و آوردن اطلاعات و عکس‌های خصوصی، آنان را وادار به پذیرش رابطه جنسی فیزیکی کرده. سپس با تنظیم قرارهایی در محیط خانه‌ها در دام آن‌ها می‌افتند. آن‌گاه ما با کودک و نوجوان بی‌قراری مواجه می‌شویم که در کارهای روزمره‌اش موفقیتی کسب نمی‌کند. همیشه ناراحتی و ترس شدیدی را حمل می‌کند؛ ولی جرأت بازگو کردن این مسائل را برای خانواده ندارد.
وابستگی و اعتیاد به فضای مجازی
در گروه‌های سنی مختلف، افراد نیازمند راه‌هایی برای تخلیه انرژی خود هستند. کودکان و نوجوانان امروزه، که انرژی و انگیزه‌های زیادی برای حرکت دارند، تنها یک مسیر مهیج تخلیه انرژی پیش روی خود می‌بیند و آن هم در گیرشدن با فضای مجازی است. شبکه‌ای که جذابیت‌های آن انقدر زیاد است که بدون تمرین قبلی قادر به کنترل و خودمدیریتی در مواجه با آن نخواهند بود. این معضل، اختلالی در فرد با نام اعتیاد مجازی پدید می‌آورد، اعتیادی که براثر استفاده‌ی مکرر و دیوانه‌وار از اینترنت حاصل می‌شود، به صورتی که فرد بدون استفاده از آن، احساس کمبود کرده، روابط او با محیط مختل، و از حالت عادی خارج می‌شود.
همه این مسائل از تاثیرات فضای مجازی بر کودکان شمرده می‌شود و در واقع کودک و نوجوان تمام آن توجه که در صورت استفاده از انرژی در دنیای واقعی طلب کرده است را در دنیای مجازی دریافت می‌کند و به همین جهت دچار انزوا و کناره‌گیری اجتماعی خواهد شد.
شکل گیری اخلاق خارج از چارچوب به دنبال تاثیرات فضای مجازی بر کودکان
هر چه جلوتر می‌رویم، شاهد روند افزایشی رفتارهای خارج از چارچوب اخلاقی و انواع فحاشی‌ها در فضای نامحدود اینترنت هستیم. همین فضاهای مجازی غیرقابل کنترل باعث شده به تصویرکشیدن رفتارهای زشت می‌شود. این رفتارها رفته رفته عادی و به قول روانشناسان سبب «خوگیری» افراد می‌شوند. این اتفاق، مخرب‌ترین تاثیر فضای مجازی بر اخلاق کودک است.
تنها ماندن
ما با تعداد زیادی از انسان‌ها مواجهیم که به فضای مجازی رو می‌آورند. شاید که بتوانند تنهایی درونی خود را در آن جبران کنند. این معضل، در سن نوجوانی بیشتر به چشم می‌خورد. از آن جهت که افراد در این سن، احساس می‌کنند که درک نمی‌شوند. کمی از خانواده فاصله می‌گیرند و به دنبال تعریف متفاوتی از خویش بر می‌آیند. حال، به فضای مجازی در دسترس پناه می‌برند. که در نهایت نه تنها آن حفره‌ی تنهایی را ازبین نمی‌برد. بلکه نوجوانان در آینده حس منفرد بودن بیشتری را تجربه می‌کند. چرا که در جهت جبران تنهایشان با انسان‌هایی تعامل کرده‌اند که حتی در درست بودن هویتشان (زن یامرد بودن‌شان) هم می‌توان شک کرد.
هیچ علاقه‌ی عمیقی در این فضا شکل نخواهد گرفت و روابط غیر همدلانه را تجربه می‌کنند. هم‌چنین از تاثیرات فضای مجازی بر کودکان این است که فرصتِ ارزشمندِ یافتنِ روابط عمیق و انسان‌های واقعیِ هم‌فکر را برای جبران خلأ تنهایی از دست می‌دهند و تنهاتر خواهند شد.
کاهش مهارت‌های اجتماعی
افرادی که کمتر از اینترنت استفاده می‌کنند، ارتباط بیشتر و بهتری با اعضای خانواده دارند. استفاده‌ی زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعی ارتباط مستقیم دارد. هم‌چنین وابستگی به اینترنت، فاصله‌ها و دره‌های عمیق و شدیدی در زندگی تحصیلی، اجتماعی، مالی و شغلی مصرف‌کنندگان آن ایجاد کرده است. دانش آموزان و دانشجویان، کاهش چشم‌گیری در عادات مطالعه، اُفت نمرات درسی، غیبت در کلاس‌ها، مشروط شدن و مانند آن دارند. برخی نیز به دلیل دیر خوابیدن ناشی از اتلاف وقت پای فضای مجازی، در مدرسه با عدم موفقیت روبه رو شده‌اند.
نتیجه گیری
استفاده‌ی نادرست از اینترنت، منجر به ایجاد تضادهای شخصیتی و فرهنگی می‌شود. کودکان و نوجوانان، با اینترنت و حجم گسترده، حیرت‌انگیز و گوناگون اطلاعات مواجه می‌شوند. به خصوص در دوران بلوغ که مرحله‌ی شکل‌گیری هویت آن‌هاست و همواره به دنبال کشف ارزش‌ها و درونی کردن آن‌ها هستند. ناچاراً هویت خویش را در این دنیای مجازی جست‌وجو می‌کنند. بدین شکل ممکن است برخی و شاید تعداد زیادی از کودکان و نوجوانان، راه خود را در اینترنت گم می‌کنند. دوران هویت‌یابی خویش را بیش از پیش با بحران سپری خواهند کرد؛ تا جایی که این تاثیرات فضای مجازی بر کودکان ، عواقب روحی و روانی جبران ناپذیری برای آن‌ها در پی دارد.
تایید کننده : سرکار خانم تیموری (مدیریت آموزشگاه)
گردآورنده : سرکار خانمخرم نژاد (مربی )
منبع :کتاب روانشناس کودک خانم آیدا راد