آیا تا به حال به نقش و تاثیر اسباب بازی ها به ویژه انواع نقش آفرین آن در پرورش استعدادهای کودکتان فکر کرده اید؟ بازی قسمت بزرگی از زندگی کودکان را تشکیل می دهد و نه تنها بر رشد خلاقیت و هوش فرزندانمان تاثیر مستقیم می گذارد بلکه به راحتی می تواند مشخص کننده استعداد ذاتی کودک نیز بوده و شاید در آینده شغلی وی نیز تأثیرگذار باشد. کودک در همان ابتدای تولد در دوران نوزادی خود از طریق بازی شروع به کشف هویت خود می کند. جالب است بدانید در اوایل رشد، ذهن کودک فقط با نگاه کردن به محیط اطراف و در نظر گرفتن آن محیط مدام در حال گسترش است.
منظور از اسباب بازی های نقش آفرین اسباب بازی هایی است که در آن کودک می تواند شخصیت یا شغلی را تقلید کند. استفاده از اسباب بازی های نقش آفرین به میزان زیادی حس مسئولیت پذیری را در کودک تقویت کرده و او را برای ورود به اجتماع آماده تر می سازد.
انواع بازی های نقش آفرین کودکانه شامل چه مواردی است؟
بازی کودک با اسباب بازی های گوناگون و همسالانش نقش مؤثری در پرورش ذهن و قدرت خلاقیت کودک دارد و سبب کسب تجارب زیادی برای او می شود. بر اساس پژوهش های متخصصان حوزه کودک، اسباب بازی های نقش آفرین تاثیر غیر قابل انکاری در رشد و تکامل ذهنی و روحی کودک داشته و در انتخاب مسیر درست زندگی به وی کمک می کنند. پس چه بهتر است به هنگام خرید اسباب بازی برای کودکان، نقش تربیتی آن ها را نیز در نظر گرفته و انتخاب اصولی و صحیح از آنها داشته باشیم. از آنجایی که نمی توان نقش اسباب بازی ها در تربیت کودک را نادیده گرفت، کارشناسان حوزه تربیت کودک، والدین را ترغیب به استفاده از اسباب بازی های نقش آفرین برای کودکان می کنند.تصور کنید کودک با استفاده از ابزار و تجهیزات مهندسی، خود را در قالب یک مهندس تصور کرده و به دنبال راهکارهای مناسب برای تعمیرات در بازی کودکانه خود می گردد. مسلماً تلاش او در این بازی بر رشد ذهن و خلاقیت او تاثیر گذار خواهد بود. البته به هنگام خرید این اسباب بازی ها باید حتماً علاقه کودک را نیز در نظر گرفت چه بسا چنانچه شما به اجبار برای کودک اسباب بازی تهیه کنید او به دلیل نداشتن علاقه، توجهی به آن نکرده و در بازی های خود از آن استفاده نمیکند.
انواع مختلف اسباب بازی های نقش آفرین عبارتند از:
• و در نهایت اسباب بازی های واقعی
• اسباب بازی های در دسته مشاغل مختلف
• اسباب بازی های گروه فانتزی در قالب تن پوش های شخصیت کارتونی
1. اسباب بازی های مشاغل
همان‌طور که از اسمش پیداست مشاغل مختلف را به کودک معرفی می کند و می تواند روشی مؤثر برای تقویت قوه تخیل و حتی انتخاب شغل آینده کودک باشد. از این شکل اسباب بازی ها می توان به مشاغلی همچون دکتر، مهندس، آتش‌نشان، پلیس و غیره اشاره نمود.
2. اسباب بازی های گروه فانتزی
در این اسباب بازی ها از قهرمان های کارتونی بیشتر استفاده می شود. به عنوان مثال شخصیت بتمن، دایناسورها، سوپرمن، شاهزاده ها و غیره. کودک با پوشیدن لباس های این شخصیت ها خود را در قالب آن ها تصور می کند که می تواند راهکاری مناسب در تشخیص خوب یا بد مسائل زندگیشان باشد.
3. اسباب بازی های واقعی
این قبیل اسباب بازی ها مهارت های زندگی را به شکل واقعی به کودک می آموزد و علاوه بر ایجاد سرگرمی برای کودک در یادگیری او بسیار مؤثر است. از این دست اسباب بازی ها می توان به لگوها و بازی های ساخت و ساز اشاره کرد.
اسباب‌بازی‌ها باید متناسب با سن کودکان باشند.
بهینه است والدین در هنگام خرید اسباب‌بازی به سن و میزان درک کودک نسبت به محیط پیرامون، دقت نمایند. به‌طور مثال برای کودکان کم سن و سال یعنی در سنین پیش از سه سالگی، بازی با اسباب‌بازی‌هایی که قطعات کوچک دارند، مناسب نیست؛ وسایلی مانند بلوک‌های پلاستیکی و پازل با قطعات ریز از این دسته اند.دزیرا کودکان در این سنین هر شی کوچکی را ممکن است به دهان خود فرو ببرند و تلاش کنند آن را بخورند. از جهت دیگر باید توجه داشت که بعضی اسباب‌بازی‌ها با مواد شیمیایی ساخته شده‌اند و برای کودکان خردسال مضر هستند، مثل خمیرهای بازی و غیره. همچنین اسباب‌بازی‌هایی که برنده و با لبه‌های تیز هستند را برای کودکان در سنین پایین تهیه نکنید. بنابراین دقت به ایمنی اسباب‌بازی‌ها برای کودکان و خردسالان امری حائز اهمیت است.
آیا تا به حال به نقش و تاثیر اسباب بازی ها به ویژه انواع نقش آفرین آن در پرورش استعدادهای کودکتان فکر کرده اید؟ بازی قسمت بزرگی از زندگی کودکان را تشکیل می دهد و نه تنها بر رشد خلاقیت و هوش فرزندانمان تاثیر مستقیم می گذارد بلکه به راحتی می تواند مشخص کننده استعداد ذاتی کودک نیز بوده و شاید در آینده شغلی وی نیز تأثیرگذار باشد. کودک در همان ابتدای تولد در دوران نوزادی خود از طریق بازی شروع به کشف هویت خود می کند. جالب است بدانید در اوایل رشد، ذهن کودک فقط با نگاه کردن به محیط اطراف و در نظر گرفتن آن محیط مدام در حال گسترش است.
منظور از اسباب بازی های نقش آفرین اسباب بازی هایی است که در آن کودک می تواند شخصیت یا شغلی را تقلید کند. استفاده از اسباب بازی های نقش آفرین به میزان زیادی حس مسئولیت پذیری را در کودک تقویت کرده و او را برای ورود به اجتماع آماده تر می سازد بهینه است والدین در هنگام خرید اسباب‌بازی به سن و میزان درک کودک نسبت به محیط پیرامون، دقت نمایند. به‌طور مثال برای کودکان کم سن و سال یعنی در سنین پیش از سه سالگی، بازی با اسباب‌بازی‌هایی که قطعات کوچک دارند، مناسب نیست؛ وسایلی مانند بلوک‌های پلاستیکی و پازل با قطعات ریز از این دسته اند.دزیرا کودکان در این سنین هر شی کوچکی را ممکن است به دهان خود فرو ببرند و تلاش کنند آن را بخورند. از جهت دیگر باید توجه داشت که بعضی اسباب‌بازی‌ها با مواد شیمیایی ساخته شده‌اند و برای کودکان خردسال مضر هستند، مثل خمیرهای بازی و غیره. همچنین اسباب‌بازی‌هایی که برنده و با لبه‌های تیز هستند را برای کودکان در سنین پایین تهیه نکنید. بنابراین دقت به ایمنی اسباب‌بازی‌ها برای کودکان و خردسالان امری حائز اهمیت است.
اسباب‌بازی میتواند در پرورش و رشد و تربیت کودک نقش خوبی ایفا کند
در مورد اسباب‌بازی‌ها، سرگرم‌کننده بودن آنها صرفاً کافی نیست، زیرا کودکان زمان زیادی را با آنها می‌گذرانند. بنابراین علاوه بر سرگرم‌کننده بودن، بهتر است که در پرورش و رشد و تربیت کودکان نقش موثری ایفا کنند. مسئلۀ پرورش دارای ابعاد مختلف جسمی، روحی و روانی است. بعضی اسباب‌بازی‌ها آموزشی هستند و می‌توان در جهت آموزش به کودکان از آنها بهره گرفت. اسباب‌بازی‌هایی که ابعاد آموزش زبان، آموزش ریاضی، آموزش نقاشی یا هنرهای دیگر، آموزش بیان درست کلمات و مباحث اخلاقی یا الفبا و شعر و غیره را دارند. همچنین اسباب‌بازی‌هایی که خلاقیت، قوۀ تخیل و هوش کودک را تقویت می‌کنند.
بازی‌های فکری، پازل‌ها و حتی تلسکوپ‌ها، میکروسکوپ‌ها و وسایل آزمایش‌های علمی ساده و غیره از این دست اسباب‌بازی‌ها محسوب می‌شوند. بعضی اسباب‌بازی‌ها نیز فعالیت‌های بدنی مفیدی برای کودک دارند مانند اسکیت، دوچرخه، سورتمه و وسایل ورزشی ویژۀ کودکان و یا بیلچه‌ها و غیره که از این سنخ اسباب‌بازی‌ها هستند. همچنین اسباب‌بازی‌هایی که در آنها والدین می‌توانند اوقات خود را با کودکشان بگذرانند و حالت تعاملی بین کودکان و والدین دارند و فرصتی مناسب را برای شناخت روحیات اخلاقی کودکان برای والدین فراهم می‌آورند و همچنین فرصتی برای آموزش مسائل اخلاقی و فرهنگی به کودک را برای والدین به دست می‌دهند.
در مورد کودکان باید به سن و سال آنها توجه کرد
زیرا گاهی اسباب‌بازی‌ها باعث ترس و وحشت در کودکان می‌شوند و غالباً این مسئله به سن و سال آنان باز می‌گردد. والدین باید به این مسئله توجه زیادی داشته باشند؛ زیرا گاهی این قبیل اسباب‌بازی‌ها اگر در طول شب، در اتاق کودک باشند، باعث ترس و وحشت او می‌شوند. در این مواقع گاهی کودکان قادر نیستند ترس‌های خود را بازگو کنند و از بابت آن خجالت می‌کشند. لذا والدین باید سعی کنند حق انتخاب اسباب‌بازی را به کودکان بدهند و در صورتی که کودک اسباب‌بازی را انتخاب کرد که متناسب با سن و سال او نبود، او را قانع سازند و از خرید آن ممانعت کنند.همچنین در مورد اسباب بازی‌هایی که به کودک هدیه داده می‌شود، حتما والدین بررسی لازم را انجام بدهند و در صورتی که تناسبی با سن و علاقۀ کودک نداشت، آن را از کودک دور سازند.
نکته دیگر این است که اسباب‌بازی باید بتواند در کودک ایجاد انگیزه کند، اسباب‌بازی‌هایی که وسایل و ابزار شغل‌ها و حرفه‌های مختلف و نیز ابزار ورزشی و موسیقی و… هستند، جزو این دسته از اسباب‌بازی‌ها می باشند. نکتۀ دیگر آنکه اسباب‌بازی‌ها باید متناسب با فرهنگ جامعه و خانواده و ارزش‌های موجود در آنها باشد. عروسک‌ها با لباس‌های نیمه برهنه و صرفاً با زیبایی‌های جسمانی، به کودک توجه به ظاهر و زیبایی ظاهری را به‌عنوان یک ارزش نشان می‌دهند. از این حیث خوب است که از آغاز به کودکان خود توجه به زیبایی‌های معنوی و باطنی را با خریدن اسباب‌بازی‌هایی که بتواند چنین مسائلی را منعکس کند، بیاموزیم.در مورد اسباب‌بازی‌ها، سرگرم‌کننده بودن آنها صرفاً کافی نیست، زیرا کودکان زمان زیادی را با آنها می‌گذرانند. بنابراین علاوه بر سرگرم‌کننده بودن، بهتر است که در پرورش و رشد و تربیت کودکان نقش موثری ایفا کنند. مسئلۀ پرورش دارای ابعاد مختلف جسمی، روحی و روانی است. بعضی اسباب‌بازی‌ها آموزشی هستند و می‌توان در جهت آموزش به کودکان از آنها بهره گرفت. اسباب‌بازی‌هایی که ابعاد آموزش زبان، آموزش ریاضی، آموزش نقاشی یا هنرهای دیگر، آموزش بیان درست کلمات و مباحث اخلاقی یا الفبا و شعر و غیره را دارند. همچنین اسباب‌بازی‌هایی که خلاقیت، قوۀ تخیل و هوش کودک را تقویت می‌کنند.بازی‌های فکری، پازل‌ها و حتی تلسکوپ‌ها، میکروسکوپ‌ها و وسایل آزمایش‌های علمی ساده و غیره از این دست اسباب‌بازی‌ها محسوب می‌شوند. بعضی اسباب‌بازی‌ها نیز فعالیت‌های بدنی مفیدی برای کودک دارند مانند اسکیت، دوچرخه، سورتمه و وسایل ورزشی ویژۀ کودکان و یا بیلچه‌ها و غیره که از این سنخ اسباب‌بازی‌ها هستند. همچنین اسباب‌بازی‌هایی که در آنها والدین می‌توانند اوقات خود را با کودکشان بگذرانند و حالت تعاملی بین کودکان و والدین دارند و فرصتی مناسب را برای شناخت روحیات اخلاقی کودکان برای والدین فراهم می‌آورند و همچنین فرصتی برای آموزش مسائل اخلاقی و فرهنگی به کودک را برای والدین به دست می‌دهند.
• تقویت مهارت های ذهنی، خلاقیت و قوه تخیل کودک
بر اساس پژوهش های کارشناسان حوزه رشد و تربیت کودک، گفته می شود اسباب بازی ها نقش مؤثری در رشد خلاقیت و هوش کودک دارد. افزایش خلاقیت و بالتبع قوه تخیل در کودک می تواند او را برای زندگی آینده آماده کند. کودک با استفاده از یادگیری مهارت های زندگی از طریق بازی با اسباب بازی های نقش آفرین برنامه‌ریزی برای زندگی آینده خود و داشتن هدف را درک کرده و حتی آن را در بازی های کودکانه خود به کار می برد.
• گسترش مهارت های اجتماعی
در بازی های نقش آفرین، کودک خود را جای فرد مورد نظر قرار می دهد و با خلق شخصیت و قوه تخیل خود سعی می کند تا با فرد مد نظر همدلی کند و کارهای آن شخصیت را الگوبرداری کرده و در بازی انجام دهد. در این شکل از بازی، کودک با احساسات درون خود ارتباط برقرار کرده و کنترل رفتارهای خود را به دست می گیرد. مهمترین نکته در این قبیل بازی ها کنترل استرس در کودک است. کودک خود را بر اساس شخصیت داستان در اجتماعی تصور می کند که باید بتواند با اهالی آن اجتماع ارتباط برقرار کند. رشد عاطفی در این بازی ها نیز بسیار به چشم می خورد.
• گسترش مهارت های گفتاری و کلامی
یکی از عوامل مهم در برقراری ارتباط کودک با دیگران از طریق کلام و گفتار است.استفاده از کلمات در برقراری ارتباط کودک با دیگران سبب افزایش اعتماد به نفس کودک شده و با استفاده از بازی با اسباب بازی های نقش آفرین او یاد می گیرد برای برقراری ارتباط با دیگران خوب گوش کند و با استفاده از صحبت کردن منظور اصلی خود را به دیگران انتقال دهد؛ بنابراین بازی نقش مهمی در یادگیری کلامی و حتی نوشتاری کودک در آینده خواهد داشت.
• گسترش مهارت های حرکتی در کودک
همان طور که می دانید که بازی در کودک سبب تقویت مهارت های حرکتی و جسمی او می شود. مهارت های حرکتی موجب بازخوردهای حرکتی در محیط، کنترل بر محیط، افزایش شناخت از محیط و تاثیرگذاری بر محیط می شوند. همچنین اعتقاد بر این است که با رشد مراحل مختلف حسی-حرکتی، کودک برای مراحل بعدی رشد آماده می شود.
اثرات مثبت اسباب بازی بر رشد کودک و انتخاب شغل آینده او
مطالعات و پژوهش های کارشناسان در این زمینه حاکی از آن است که اسباب بازی ها نقش اساسی در رشد و پرورش کودکان در دوران کودکی دارند. کودکان از طریق بازی با اسباب بازی ها به توسعه مهارت های حرکتی و شناختی خود می پردازند و حتی اسباب بازی ها به آنها کمک می کند تا یاد بگیرند بر موانع زندگی غلبه کنند.اسباب بازی ها نقش پر رنگی در آموزش به کودکان دارند. به طور خلاصه آنها با استفاده از اسباب بازی ها می توانند راه رفتن، صحبت کردن، معاشرت کردن، کسب دانش، رشد احساسی و آگاهی اجتماعی را یاد بگیرند.نکته جالب این است که اسباب بازی ها به دلیل تاثیر بسیار زیاد خود در رشد و شکوفایی استعداد کودک می توانند بر انتخاب شغل آینده آنان نیز تأثیر بگذارند. البته این مورد بدان معنی نیست که به طور مستقیم سبب انتخاب شغل آینده وی شود بلکه منظور امکان شناخت استعدادهای او در حین بازی و تقویت آنهاست.والدین هرگز نباید فرزندان خود را برای انتخاب در یک شغل خاص تحت فشار قرار دهند، بلکه باید به آنها کمک کرده و زمینه مناسبی را برای کشف علایق، مهارت ها و استعدادهایشان فراهم کند که یکی از این راه ها در اختیار گذاشتن اسباب بازی‌های مناسب برای کودک است. چه بسا مشاغل آینده فرزندان شما شامل ویژگی ها و مهارت هایی است که از طریق بازی با اسباب بازی‌های خاص ایجاد خواهند شد.استفاده از کلمات در برقراری ارتباط کودک با دیگران سبب افزایش اعتماد به نفس کودک شده و با استفاده از بازی با اسباب بازی های نقش آفرین او یاد می گیرد برای برقراری ارتباط با دیگران خوب گوش کند و با استفاده از صحبت کردن منظور اصلی خود را به دیگران انتقال دهد؛ بنابراین بازی نقش مهمی در یادگیری کلامی و حتی نوشتاری کودک در آینده خواهد داشت.
گرد آورنده : سرکار خانم حیدریان (معاون)
تایید کننده : سرکار خانم تیموری (مدیریت آموزشگاه)
منبع : منابع شناختی کودکان